Plattelandsgemeenten Arendonk, Balen, Dessel, Mol, Oud-Turnhout, Ravels en Retie bundelen de krachten met provincie Antwerpen en vzw RURANT om de verkeersveiligheid op hun vaak smalle landbouwwegen te verbeteren. Dat deden ze de voorbije 2,5 jaar binnen een LEADER-project, een subsidieprogramma dat inzet op plattelandsontwikkeling, waarbij een studie, een theoretisch onderbouwd stappenplan en proefopstellingen tot heel wat inzichten hebben geleid.
Gedeelde landbouwwegen en de verkeersveiligheid daarvan
Heel wat landbouwwegen in onze plattelandsgemeenten werden in het verleden ontworpen voor relatief kleine landbouwvoertuigen. Intussen zijn niet alleen de landbouwvoertuigen een stuk groter geworden, maar de landbouwwegen worden ook gebruikt door meerdere gebruikers. Denk aan wandelaars en recreatieve fietsers, schoolgaande jeugd of buurtbewoners die met de auto de hoofdwegen willen vermijden. Dit toegenomen gebruik verhoogt het risico op conflicten tussen die verschillende gebruikers.
Op basis van de input van gebruikers van deze wegen en van tien proefopstellingen geplaatst in de weginfrastructuur werd een stappenplan ontwikkeld, binnen het LEADER-project ‘Gedeelde Landbouwwegen’. “Kennis delen maakt sterk,” vertelt Kathleen Helsen, gedeputeerde voor Landbouw en Plattelandsbeleid.
“Dankzij het project ‘Gedeelde Landbouwwegen’ kunnen lokale besturen, overal in de provincie, nu zelf starten om de risico’s op landbouwwegen te verminderen. Er hoort ook een uitgebreid communicatieluik bij, waaronder een kant-en-klare sensibiliseringscampagne en een lespakket voor scholen. Het doel, het begrip voor andere gebruikers van de landbouwwegen vergroten. Zo brengen we weggebruikers dichter bij elkaar, maar met voldoende veilige afstand op de gedeelde weg.”
Toolbox voor verkeersveiligheid landbouwwegen
Het medegebruik van landbouwwegen en de conflicten die daar af en toe mee gepaard gaan beperken zich niet enkel tot plattelandsgemeenten binnen het LEADER-gebied of provincie Antwerpen. Dat beaamt Wim Poelmans, coördinator van RURANT vzw. “Als organisatie wilden we absoluut onze schouders hier mee onder zetten. De problematiek is immers heel aanwezig op ons platteland. Ik geef graag volgende tip mee aan zij die ook met dit thema aan de slag willen gaan: pak het participatief aan, betrek de verschillende gebruikers en luister naar hun argumenten en belevingen. Werk vanuit die insteken naar oplossingen.”
Bovendien ontwierp de projectgroep een toolbox. Deze wordt gratis ter beschikking gesteld van andere lokale besturen. De inhoud van de toolbox bestaat uit:
1. Een theoretisch onderbouwd stappenplan voor aanpak knelpunten
De basis om knelpunten aan te pakken is een stappenplan. De lokale besturen worden zo aangemoedigd om eventuele conflicten op landbouwwegen eerst te bestuderen op niveau van het netwerk, dan op niveau van gebruik & pas in de laatste plaats op niveau van de infrastructuur.
2. Proefopstellingen en infofiches
In totaal werden tien proefopstellingen geplaatst gaande van een verbod voor gemotoriseerd verkeer, tot suggestiestroken en bermen, tractorsluizen, signalisatie of wegversmallingen. De proefopstellingen stonden tot en met de oogstperiode najaar 2022 en worden vervolgens geëvalueerd aan de hand van een ontwikkelde standaard evaluatietool.
Voor deze proefopstellingen werden de nodige technische fiches opgemaakt (inclusief een maatregelenpakket, technische tekeningen, referentiebeelden,…) zodat ook andere lokale besturen hiermee aan de slag kunnen en zelf ook proefopstellingen kunnen installeren.
3. Sensibiliseringscampagne
De uitgewerkte sensibiliseringscampagne richt zich op de verschillende gebruikersgroepen van de landbouwwegen. De campagne is raadpleegbaar en downloadbaar voor iedereen. De eerder ludieke aanpak van de campagne is aanpasbaar voor verschillende communicatiedragers en dus zowel online als offline inzetbaar.
Geen verkeersslachtoffers meer
Luk Lemmens, gedeputeerde voor Mobiliteit: “Geen verkeersslachtoffers meer. Dat is de missie van de provincie Antwerpen met het traject Verkeersveilige Gemeente. Om dat doel te bereiken, begeleidt de provincie de gemeenten en politiezones. En hoewel we daarbij focussen op schoolzones en woonkernen met onder andere extra aandacht voor het weren van sluipverkeer in woonwijken, biedt het traject Verkeersveilige Gemeente een uitstekend platform voor dit Leader-project. Maar liefst 59 gemeenten nemen al deel of stelden zich kandidaat voor het traject; zo kunnen we de kennisdeling naar een hoger niveau tillen.”
“Gezien we landbouwvoertuigen liever langs de landbouwwegen dan door de woonkernen zien rijden, is het van groot belang dat we het gedeeld gebruik van deze wegen dan ook optimaliseren. In de eerste plaats voor het landbouwverkeer zelf.”
Samenwerking voor verkeersveiligheid landbouwwegen
Het project is ontstaan in en op initiatief van de gemeente Retie, meer bepaald in het deeldorp Schoonbroek na afloop van een Veerkrachtige Dorpen-traject van provincie Antwerpen: een traject waarbij inwoners mee nadenken over de toekomst van hun dorp. Het verkeer op de landbouwwegen kwam als thema ter sprake in dat traject.
“Schoonbroek is een echt landbouwdorp waar landbouwvoertuigen een plaats hebben,” zegt Roel Slegers, algemeen directeur van de gemeente Retie. “Dat was een duidelijke stelling tijdens het traject Veerkrachtige Dorpen. De groei van het dorp zorgt echter voor meer autoverkeer terwijl ook steeds meer recreatieve gebruikers de schoonheid van de open ruimte ontdekken. Dankzij dit LEADER-project hebben we kunnen experimenteren met communicatie en fysieke ingrepen om deze prachtige landbouwwegen veilig te houden voor alle gebruikers.”
Vanuit RURANT vzw werd vervolgens de link gelegd naar de dienst mobiliteit van de Provincie Antwerpen en de koppeling gemaakt met het lopende project ‘Verkeersveilige gemeente’. Vervolgens zijn alle LEADER-gemeenten van het LEADER-gebied Kempen Oost ingegaan op de vraag om deel te nemen.
LEADER-programma ‘LEADER Kempen Oost’
Een stuurgroep en klankbordgroep met daarin onder andere de gemeenten, politiezones, landbouwers, fietsersorganisaties, provinciale diensten, zorgden ervoor dat de verschillende stemmen van de gebruikers gehoord werden. Het project past binnen het LEADER-programma ‘LEADER Kempen Oost’, een subsidieprogramma dat inzet op plattelandsontwikkeling, en kon rekenen op € 43.000- financiële steun vanuit Europa, Vlaanderen en de provincie Antwerpen.
Bron: Provincie Antwerpen
