In tal van metingen aan het oppervlakte- en grondwater worden resten van gewasbeschermingsmiddelen en bijbehorende werkzame stoffen gevonden. Vaak liggen deze gehaltes ver boven de toegestane norm. Aan de ene kant trekt dit op agrarische bedrijven de riem steeds strakker als het gaat om de toepassingen van gewasbeschermingsmiddelen. Aan de andere kant willen we er als sector natuurlijk ook alles aan doen om de leefomgeving van mensen en dieren zo schoon mogelijk te houden. De nieuwe bodembinder Captura kan hierbij helpen.
Gewasbeschermingsmiddelen staan onder druk, dat weten we allemaal. Standpunten vanuit de publieke opinie, wet- en regelgeving maken dat agrarische bedrijven steeds minder opties overhouden om middelen toe te passen. Gelukkig is de sector innovatief. Vanuit verschillende kanten wordt gezocht naar manieren om middelen zo nauwkeurig mogelijk toe te dienen en ervoor te zorgen dat actieve stoffen zo goed mogelijk hun werk kunnen doen.
Captura
Dit jaar heeft het Ctgb een nieuwe hulpstof toegelaten, dat hier een steentje aan kan bijdragen: Captura. Dit is een product op basis van verspuitbare houtvezels, die zijn gewonnen uit houtpulp. Door Captura gelijk met bodemherbiciden toe te dienen, worden op molecuulniveau verbindingen gevormd tussen de gronddeeltjes. Herbiciden blijven hierdoor beter op hun plek, waardoor de effectiviteit van de werkzame stoffen toeneemt en er minder uit- en afspoeling optreedt. Deze zogenoemde ‘bodembinder’ is in de eerste instantie ontwikkeld voor op zandgronden. Uitspoeling van onder andere herbiciden en nutriënten speelt op deze grondsoort een grote rol. Door de eigenschappen van de bodem bij te sturen, precies op de plek waar de herbiciden worden toegediend, wordt dit proces geremd.
Bruggen bouwen
Achter de werking van Captura zit een fysisch proces. Alle gewasbeschermingsmiddelen hebben een eigen wateroplosbaarheid, die gedeeltelijk afhankelijk is van de toegepaste werkzame stoffen. De wateroplosbaarheid wordt uitgedrukt in de Koc-waarde (bodemabsorptiecoëfficiënt). Dit is een maat voor de binding van het middel aan organisch materiaal. Middelen die makkelijk inspoelen in de bodem, en dus later uitspoelen naar het oppervlaktewater, hebben een goede wateroplosbaarheid, en dus een lage Koc-waarde. Een voorbeeld van een stof met een matige Koc-waarde is dimethenamide-P, dat in veel verschillende gewasbeschermingsmiddelen wordt toegepast.
In proefanalyses van Normec Groen Agro Control zijn drie verschillende toepassingen vergeleken: zonder toediening van middelen, toediening van de werkzame stof dimethenamide-P, en een combinatie van dimethenamide-P en Captura. Hieruit blijkt dat in het opgevangen water, na toepassing van zowel dimethenamide-P als Captura, de hoeveelheid werkzame stof in het water is gedaald met maar liefst 56 procent, ten opzichte van geen behandeling met Captura (zie foto). Dit komt doordat bodemdeeltjes zijn gebonden, waardoor er minder uitspoeling optreedt naar de omgeving. “Hierdoor ga je zuiniger om met je Kocmiddelen. Het is zonde dat zoveel middelen niet blijven waar ze nodig zijn, namelijk bij het gewas. Door een bodembinder toe te dienen, voorkom je emissie”, vertelt Maarten Klein, ontwikkelaar van Captura.
Perfecte KOC-waarde
Een matige Koc-waarde betekent trouwens niet dat een middel per definitie druk legt op het milieu. “Dat is zeker niet het geval”, nuanceert Klein. “Het is een eigenschap van de stof. Het vertelt wat de binding aan organisch materiaal is. Voor ons was dit echter een opstapje om te gaan zoeken naar een bodembinder. Daar helpen deze eigenschappen van werkzame stoffen bij.”
Een hoge Koc-waarde is juist weer gevoelig voor afspoeling, een proces dat op kleigronden kan optreden. Bijvoorbeeld op verhoogde bedden in de tulpenteelt kan een middel met een hoge Koc-waarde oppervlakkig blijven en van de verhoogde bedden afspoelen. Proeven met Captura, in combinatie met Pendimethalin, laten zien dat de middelen beter aan de grond hechten en minder afspoelen.
Toepassing van Captura
De bodembinder Captura heeft dit jaar een toelating gekregen van het Ctgb en is daarbij door het Ctgb beoordeeld als ‘zeer milieuvriendelijk’. Het product is namelijk volledig biologisch afbreekbaar. Binnen enkele weken zijn de natuurlijke houtvezelstructuren niet meer terug te vinden in het opgevangen water.
Captura kan in verschillende teelten worden ingezet en onder verschillende omstandigheden. De focus ligt op een toediening voor opkomst, samen met bodemherbiciden. De geadviseerde dosering is 0,5 procent. Deze zomer wordt het product door verschillende distributeurs, en de ontwikkelaars zelf, getest in verschillende teelten, waaronder spinazie, uien en tulpen. Naar verwachting zal dit product in het najaar en met winterbespuitingen op grotere schaal worden toegepast.
“Op dit moment zijn wij de enige met een bodembinder met aantoonbare analyses, die de werking van het product duidelijk laten zien. Daarnaast is het milieuvriendelijk. Ons doel was om een nieuw product te ontwikkelen, dat de werking van herbiciden ondersteunt én de emissie ervan De verschillen met en zonder de bodembinder Captura zijn duidelijk zichtbaar. Links toont de situatie met Captura, waarbij de blauwgekleurde werkzame stof boven in de buis blijft. Aan de rechterzijde is de werkzame stof naar beneden gezakt.
“Middelen dienen te blijven waar ze nodig zijn” vermindert. Kaderrichtlijn Water 2027 stelt harde eisen. Als we nu niet zelf aanvullende maatregelen treffen, vallen straks alle herbiciden weg, en dan is onkruidbestrijding een hele opgave.”
Tekst: Kim Sjoers
Beeld: MK Agronomy
