Sinds 1 januari van dit jaar moet de verkoop van en het advies over gewasbeschermingsmiddelen in Frankrijk gescheiden zijn. Waar in Wallonië stemmen opgaan om dit eveneens in te voeren, klinkt die vraag in Vlaanderen vooralsnog niet. Sectorfederatie Phytofar vraagt zich af waarom we zo’n systeem op poten zouden zetten als we de fytolicentie al hebben. “Het is beter om te bekijken hoe de fytolicentie kan bijgestuurd worden; zodat ze beter aan de noden van de landbouwers voldoet, dan om een volledig nieuw systeem uit te werken”, aldus Peter Jaeken van Phytofar.
Met nieuwe wetgeving wil Frankrijk het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw terugdringen en geïntegreerde gewasbescherming meer ingang laten vinden. Daarom is beslist dat bedrijven die gewasbeschermingsmiddelen verkopen; niet langer advies mogen geven over het gebruik van die middelen aan land- en tuinbouwers. Eind vorig jaar moesten alle verkopers en/of adviseurs van gewasbeschermingsmiddelen daarom kiezen tussen verkopen of adviseren. Sinds 1 januari 2021 zijn beiden verplicht gescheiden.
Veiligheidsadvies versus strategisch of specifiek advies
In Frankrijk hebben coöperaties 60 procent van de verkoop van gewasbeschermingsmiddelen aan landbouwers in handen. Heel vaak geven zij ook advies over het gebruik ervan. Op die manier zijn zij voorschrijver en verkoper tegelijkertijd, luidt het. “En door veel voor te schrijven zijn ze ook zekerder van een grotere verkoop. Bovendien hebben die adviseurs te weinig aandacht voor alternatieve technieken zoals mechanische onkruidbestrijding of geïntegreerde plaagbestrijding”, is een vaak te horen kritiek.
De verkoper mag wel nog veiligheidsadvies geven over middelen die hij verkoopt. Dergelijk advies omvat onder meer het doel van het gebruik, de aanbevolen dosering, de toepassingsvoorwaarden en veiligheidsinstructies die de risico’s voor gezondheid en milieu moeten beperken. Landbouwers zijn verplicht om zich voor zowel voor strategisch advies als voor specifiek advies te wenden tot onafhankelijke adviseurs.
Strategisch advies voor landbouwbedrijf
Een specifiek advies gaat over het gebruik van een bepaald gewasbeschermingsmiddel tijdens het teeltseizoen en is dus de adviesverlening zoals we het vandaag kennen. In de nieuwe wetgeving zit ook de verplichting vervat om een strategisch advies te laten opmaken voor het hele landbouwbedrijf. Dat advies omvat een diagnose en een actieplan. Daarbij wordt een analyse gemaakt van het bedrijf en de teelten en acties worden naar voor geschoven om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen en de effectiviteit ervan te verbeteren. Een evaluatie van dat actieplan is eveneens een verplichting voor Franse boeren.
Dokter of apotheker
Een uitgeweken Vlaamse akkerbouwer getuigt over de verandering die deze wetgeving teweeg heeft gebracht. “Voortaan is er een onderscheid tussen de apotheker, de coops die middelen verkopen, en de dokter, de adviseurs die middelen voorschrijven”, zegt Pierre Michels. Een gepensioneerde technieker brengt nu voor acht euro per hectare enkele keren per teeltseizoen een bezoek aan zijn velden. Hij houdt hem via mail op de hoogte van alle belangrijke gevaren en nieuwigheden.
“Hij is van het principe dat we zo weinig mogelijk gewasbeschermingsmiddelen moeten gebruiken. Op mijn gebruikelijke lijst van bestellingen schrapte hij twee derde van de producten. Volgens mijn adviseur heeft het geen zin om reserves op te bouwen omdat middelen ook weer kunnen verboden worden”, vertelt Michels. Wat hij nu aankoopt bij zijn coop, is bovendien 10 procent goedkoper omdat ze geen advies meer moeten geven. “Met wat ik op die manier bespaar, kan ik gemakkelijk mijn adviseur betalen. Die stelt zelfs dat ik voortaan beter via internet bestel; want dat zou 25 procent goedkoper zijn en de bediening is even snel dan via mijn coop.”
Situatie in Wallonië
In Wallonië, dat Frankrijk vaak als gidsland ziet, gaan er intussen ook stemmen op om verkoop en advies van gewasbeschermingsmiddelen te scheiden. De Waalse landbouworganisatie FWA startte daarom met de opmaak van een inventaris van het agronomisch advies dat aan landbouwers wordt gegeven. Dat mondde uit in een reeks voorstellen om dit adviessysteem te verbeteren. Die voorstellen werden afgetoetst in een online enquête bij de leden. De analyse van de resultaten is nog volop bezig; maar volgens FWA lijken die voorstellen in goede aarde te vallen bij de land- en tuinbouwers. Landbouwers lijken bijvoorbeeld geen vragende partij te zijn voor zo’n scheiding van verkoop en advies van gewasbeschermingsmiddelen.
“Frans systeem niet zaligmakend”
Zowel Phytofar, de federatie van de producenten van gewasbeschermingsmiddelen, als PhytoDis, de federatie van de verdelers van gewasbeschermingsmiddelen, zijn op de hoogte van het nieuwe Franse systeem, maar volgens hen vertoont het ook tekortkomingen. “We horen inderdaad dat er in Frankrijk problemen opduiken. Zo komt het advies soms te laat. Het is ontzettend belangrijk dat plaagbestrijding op het juiste moment gebeurt. Aan laattijdig advies heeft de landbouwer niets”, zegt Bernard Vandendriessche van PhytoDis.
Aansprakelijkheid bij advies
Daarnaast is er ook het vraagstuk van aansprakelijkheid. “Wie advies geeft, moet ook aansprakelijkheid garanderen”, zegt Peter Jaeken van Phytofar. “Een veelgehoorde kritiek is dat verdelers vandaag te veelvuldig het gebruik van middelen adviseren omdat ze te winnen hebben bij de verkoop; maar je moet natuurlijk ook kunnen garanderen dat plagen en onkruid effectief bestreden worden. Dan duikt al gauw de vraag op hoe voorzichtig je bent in je advies en wat er gebeurt als er iets grondig fout loopt in het veld.”
Stewardship
Voor Phytofar is het ook belangrijk dat de sector van gewasbeschermingsmiddelen nog steeds ondersteuning moet kunnen bieden van goed gebruik, het zogenaamde ‘stewardship’. “Dan gaat het niet alleen om de veiligheid op vlak van mens en milieu, maar ook op agronomisch vlak, bijvoorbeeld in het kader van de antiresistentieproblematiek”, zegt Jaeken. Ook de introductie van nieuwe middelen en technieken moeten fabrikanten en veredelers volgens hem goed ondersteunen.
Bron: VILT
