Akkerbouwer Roland Velema uit De Krim (OV) besloot in 2021 van start te gaan met regeneratieve landbouw op zijn gangbare akkerbouwbedrijf. “Het is mooier om oplossingen uit te proberen, dan te wachten op nieuwe regels.” Op een perceel van drie hectare neemt hij de proef op de som. Kritisch, maar duidelijk, neemt hij ons mee in de kosten en baten van regeneratieve landbouw tijdens de Regeneratieve Velddag.
In de praktijk zijn we, als akkerbouwers, vaak bezig met het oplossen van problemen. Regeneratieve landbouw is echter een landbouwsysteem waarbij het herstellen, stimuleren en benutten van natuurlijke processen in de bodem centraal staan. “De bodem en het kunnen van de plant staan hierbij in het middelpunt. Hier zit heel veel potentie in”, vertelt akkerbouwer Roland Velema. “De fotosynthese is hierbij het belangrijkste proces, want dit vormt eindelijk de basis van de opbrengst van je gewas.”
In 2021 begon Velema met de eerste experimenten omtrent regeneratieve landbouw op zijn gangbare akkerbouwbedrijf. Daarvoor teelde hij op veertig hectare zetmeelaardappelen, suikerbieten en snijmais. De laatste jaren heeft hij snijmais verruild voor zomergerst en veldbonen. Op een ander perceel van drie hectare staan dezelfde gewassen, maar dan op stroken van twaalf meter breed. Hier worden regeneratieve maatregelen zoveel mogelijk toegepast en gevolgd.
Maatregelen nemen
In eerste instantie bracht de akkerbouwer de actuele status van de bodem en gewassen in kaart met een Bodem Balans Analyse (BBA) en plantsapanalyses. “Er was wel wat werk te verzetten. We zitten hier op zand- en dalgronden met een hoog organisch stofgehalte, van acht à negen procent. Organische stof is één, maar dat dit de juiste samenstelling heeft en de plant ten goede komt, vraagt om extra stappen.” De akkerbouwer ging van start met groenbemesters, die hij bij voorkeur de hele winter groen houdt en in het voorjaar met Flächenrotte onderwerkt.
Dit houdt in dat veertien dagen voorafgaand aan het zaaien of poten van het volgende hoofdgewas de groenbemesters worden gemulcht. Vlak voor, of tijdens het mulchen, voegt hij een mengsel van micro-organismen toe, terwijl hij het perceel ondiep freest. Op deze manier wordt een vruchtbare laag bovenin de bodem gevormd, waarbij de micro-organismen zorgen voor een betere afbraak van het organisch materiaal. “Als je geen micro-organismen toevoegt, kan er rotting optreden, en wordt er veel zuurstof uit de bodem onttrokken”, aldus Velema. “En dan gaan er veel nuttige stoffen in het organisch materiaal verloren, wat je met Flächenrotte kunt voorkomen.”
Strakke planning in het voorjaar
In de praktijk zorgt dit ervoor dat in het voorjaar de planning van Velema extra strak dient te zijn. “Je wilt ruim voor het zaaien en poten zitten, want als je Flächenrotte te dicht hierop uitvoert, gaat het ten koste van je opbrengst. Daarbij dient de bodem wel warm genoeg te zijn, minimaal zeven à acht graden Celsius, en moet het ook niet te droog zijn, want dan werken de micro-organismen minder effectief. Dat betekent dat je in het voorjaar meer geduld moet hebben, terwijl je eigenlijk staat te popelen om te zaaien.” Ook ging de akkerbouwer aan de slag met compostthee en mestbehandeling om de micro-organismen in de bodem een zo passend mogelijk menu voor te schotelen. Dit jaar startte hij met een mengsel van winterharde groenbemesters en voerde experimenteel klaveronderzaai uit in granen.
Bodem herstellen
Ook met grondbewerking probeert Velema de bodem zo goed mogelijk te verzorgen. Sinds kort experimenteert hij met een woeler van Evers, waarbij hij een ferment toevoegt aan de bodem.
Voorop de trekker is een tank geplaatst met een mengsel van melkzuurbacteriën en verschillende kruidensoorten (een ferment). De woeltanden zorgen voor haarscheurtjes in de bodem, waardoor het ferment goed in de bodem kan trekken. Hier verbeteren micro-organismen onder zuurstofarme omstandigheden de bodemprocessen en maken voedingsstoffen vrij voor het gewas. Het optimale moment van deze grondbewerking is in het najaar, voorafgaand aan de groenbemesters, mits de bodem niet te nat is.
Minder input
Over de gehele linie van teelten ging het middelengebruik de afgelopen jaren omlaag. De zetmeelaardappelen kregen niet langer granulaat toegediend, geen behandeling tegen rhizoctonia, een halvering in het aantal bespuitingen tegen alternaria en geen herbicide voor opkomst. De mestgift met KAS ging van 250 kilogram naar 150 kilogram, waarbij extra mineralen, zoals borium, molybdeen, silicium, mangaan, ijzer en zwavel, zijn toegediend. De suikerbieten kregen twee LDS-bespuitingen minder. In plaats daarvan werd er drie keer met de wiedeg door het perceel gereden. Het aantal bespuitingen tegen cercospora werd van 2,7 naar 0,5 teruggebracht en er werd geen kunstmest toegediend na de bewerkte rundveedrijfmest. Aanvullende bemesting werd gedurende het teeltseizoen gegeven op basis van plantsapanalyses. Tijdens de bijeenkomst zette de akkerbouwer de verschillen in opbrengst en omzet over de afgelopen vier teeltjaren op een rij.
Kosten en baten
“Van tevoren had ik verwacht dat de percelen met regeneratieve landbouw een lagere opbrengst zouden hebben, maar dat was niet het geval”, aldus Velema. De zetmeelopbrengst van de aardappelen lag gemiddeld op 9,0 ton per hectare, ten opzichte van 8,8 ton op de gangbare percelen. De suikeropbrengst was gemiddeld 11,8 ton per hectare op de percelen met regeneratieve landbouw, vergeleken met 10,8 ton, ondanks dat de suikerbieten relatief vroeg werden gerooid (half september).
Daarnaast zorgde reductie in middelen en bemesting voor een besparing in kosten in het regeneratieve landbouwsysteem. “Maar ik keek wel op van de meerkosten. Voor 2021 teelde ik geen groenbemesters. Nu maak ik gebruik van groenbemestermengsels en pas ik Flächenrotte toe. Dit zorgt ervoor dat aan het eind van de rit de kosten voor dit teeltsysteem hier wel een stuk hoger lagen, wat nadelig is voor het saldo. In deze berekening is de extra tijd en arbeidsuren, die je erin stopt, nog achterwege gelaten.”
Over de stikstofruimte was de teler wel goed te spreken, aangezien hij nu voor zowel de zetmeelaardappelen als suikerbieten circa 25 procent onder de stikstofnorm in NV-gebieden zit. “Maar goed, niet al deze veranderingen in cijfers zijn toe te wijzen aan regeneratieve landbouw. Het is onze praktijkervaring. Zo zijn we ook andere rassen gaan gebruiken, zoals Festien en BMC als zetmeelaardappelen, met mogelijk een lagere stikstofbehoefte. En voor de suikerbieten zou ik de mestgift misschien toch iets omhoog willen gooien, zodat het gewas tijdens het seizoen nog aanvullende nutriënten toegediend kan krijgen.”
Geduld
Al met al ziet de akkerbouwer potentie in regeneratieve landbouw. “Het vraagt om investeringen in tijd, geld en een portie geduld, maar in de eerste jaren is hier al wel duidelijk geworden dat gewassen daadwerkelijk met minder ‘gangbare input’ uit de voeten kunnen. Daarnaast vraagt het herstellen van de bodem ook tijd, dus verwacht ik in de komende jaren nog meer verschillen te gaan zien tussen de gangbare percelen en percelen met regeneratieve landbouw.”
Tekst en beeld: Kim Sjoers
