Bij bodemverdichting wordt er in veel gevallen gedacht aan zware machines op het land onder suboptimale omstandigheden. Het hele jaar door wordt de bodem echter geboetseerd door het bodemleven. Afhankelijk van de omstandigheden kan dit zowel gunstige als ongunstige bodemlagen opleveren. Geschikte grondbewerking en voeding van micro-organismen kunnen dit soort processen dan ook ondersteunen.
Martijn van Vijfeijken, adviseur bodem, bemesting en plantgezondheid bij Vitaland, vertelde ons hier meer over tijdens de Regeneratieve Velddag op 25 september in De Krim.
Wat is de interactie tussen bodem en planten?
“Planten nemen zonlicht op en zetten dit door middel van de fotosynthese om in nuttige stoffen. Maar liefst vijftig procent hiervan gaat naar de wortels. De helft hiervan scheidt een plant uit naar de omgeving. Deze stoffen, met als verzamelnaam exsudaten, zijn koolstofrijke verbindingen, zoals suikers en aminozuren. Hiermee voeden planten het bodemleven, welke weer nuttige voedingsstoffen vrijmaakt en terug levert aan de plant. Ook wordt op deze manier zuurstof in de bodem gebracht. Daarnaast wordt het bodemleven gestimuleerd om organisch materiaal in de bodem af te breken en humusstructuren op te bouwen. Het is als het ware gratis energie voor de bodem, wat de moeite waard is om in te investeren.”
Waar let je op?
“De bodem kun je op drie parameters beoordelen: chemisch, oftewel de mineralen in de bodem, bodemleven en bodemstructuur. Chemisch slaat op de aanwezigheid van mineralen in de bodem, wat je met een bodemanalyse te weten kunt komen. Maar goed, het is niet alleen de vraag of deze mineralen in de bodem zitten, maar ook of de plant het kan opnemen. Microorganismen zijn hier onder andere verantwoordelijk voor. Regenwormen, schimmels en stikstofknolletjes op het wortelstelsel van een plant zijn met het blote oog al zichtbaar, maar veel van wat er in de grond gebeurt, kun je niet zien. Daarnaast is de vorming van bodemaggregaten een goede parameter. Dit wordt onder andere gevormd door schimmeldraden in de bodem en slijmlaagjes, gemaakt door bacteriën, waarbij poriën ruimte vrijhouden voor zuurstof, wat vervolgens op een natuurlijke wijze wordt ingebouwd in organische stof. Bodemaggregaten gaan dus hand in hand met humusvorming. Het zorgt voor een stabiel systeem in de bodem.”
Wat is goede humus?
“Een storende bodemlaag kun je met het blote oog goed zien. Op dit bedrijf zit er op dertig centimeter diepte een harde laag. Deze laag heeft een beperkte doorlaatbaarheid voor vocht en zuurstof. Ook het wortelstelsel kan hier moeilijk doorheen komen. Je ziet glimmende zwarte gronddeeltjes erin zitten. Dit zijn eigenlijk inactieve koolstofverbindingen. Waarschijnlijk is dit ontstaan door het onderploegen van organisch materiaal, wat is gaan rotten onder zuurstofarme omstandigheden. Dat moet dus worden voorkomen. Vaak wordt er gedacht: ik moet het organisch stofgehalte in de bodem verhogen. Maar organisch materiaal is niet gelijk aan humus. Je dient te streven naar organische verbindingen, die het bodemleven onder zuurstofrijke omstandigheden heeft gevormd. Als er dan veel neerslag valt, kan de bodem blijven ademen, dankzij deze zuurstofrijke verbindingen.”
Hoe kun je het bodemleven voeden?
“Een storende bodemlaag ligt er vaak al lange tijd. Met mechanische grondbewerking kan dit gedeeltelijk worden opgelost. Daarnaast is het van belang dat je het bodemleven op de juiste manier voedt met bijvoorbeeld aanvullende mineralen, fermenten, kruiden en compostthee. Ook kun je met groenbemestermengsels gedurende de winter al veel doen. Deze mengsels wortelen op verschillende dieptes en komen zo al in de buurt van de storende laag. Daarnaast voeren winterharde groenbemesters voorafgaand aan de hoofdteelt fotosynthese uit, waardoor er in het voorjaar al een grote hoeveelheid nuttige stoffen klaarligt voor het hoofdgewas, maar ook voor het bodemleven. Want uiteindelijk draait het om de samenwerking tussen beide.”
Tekst en beeld: Kim Sjoers
