De teelt van veldbonen wordt in Nederland weer aangewakkerd. Velbonen en tarwe in mengteelt versterken elkaar. Voor gemengde producten ontbreken alleen op dit moment de grote afzetkanalen. Daarom werken onderzoekers van het Louis Bolk Instituut samen met telers en verwerkers aan de mogelijkheid om veldbonen uit biologische mengteelt te integreren in humane voeding. Op 17 januari werd hier een workshop over gegeven op de Biobeurs in de Brabanthallen, georganiseerd door Bionext.
“Uit de literatuur bleek al dat veldbonen en tarwe heel goed samen gaan in mengteelt, dit werd bevestigd in onze proeven”, vertelt Abco de Buck, onderzoeker aan het Louis Bolk Instituut. “De gewassen blijken elkaar te versterken. Tarwe is een rustgewas, maar geen bloeiend gewas. Veldbonen zijn dit wel en trekken op deze manier bijensoorten aan.”
“Ook zijn veldbonen vlinderbloemigen, die stikstof binden uit de lucht. Zo blijft er meer stikstof in de bodem over het naastgelegen graan. Dit veroorzaakt een verhoging in het eiwitgehalte van tarwe, tot wel twee procent, wat het geschikter maakt als baktarwe.”
Daarnaast heeft deze combinatie positieve gevolgen voor de bodemstructuur. Tarwe bedekt op zijn beurt in een vroeg stadium de bodem. Dit vermindert de aanwezigheid van onkruid. Ook wortelt tarwe minder diep dan veldbonen. Hierdoor ontstaat beworteling op verschillende niveaus in de bodem met een betere bodemstructuur als gevolg.
Mengteelt in de praktijk
In de teeltjaren 2022 en 2023 volgde het Louis Bolk Instituut vier biologische akkerbouwers. Deze telers hadden elk drie tot zes hectare van deze mengteelt. Hieruit bleek dat het niet altijd makkelijk is om deze combinatie te telen: slechte weersomstandigheden zorgden bij sommige akkerbouwers voor minder opbrengst. Ook was er lokaal vogelschade en was de opkomst onvoldoende door nattigheid en een slechte bodemstructuur in het voorjaar.
Wel was met behulp van mechanische onkruidbestrijding het onkruid goed onder de duim te houden. De infectiedruk was ook laag in deze jaren en de opbrengst lag rond de vijf à zes ton per hectare, wat gemiddeld is voor deze teelt.
Veldbonen de afzetketen in
Als biologisch veevoer konden veldbonen gemakkelijk worden gebruikt. Er was een lichte bewerking nodig om de relatief harde bonen te kunnen verwerken in brokken. De Buck ziet de producten liever de humane consumptieketen in gaan. Dit betekent: schonen en scheiden. “Met de combinatie van veldbonen en tarwe is het scheiden relatief makkelijk te doen”, laat De Buck weten.
“Veldbonen zijn een stuk groter dan tarwe. Wel zijn we hierbij gebonden aan strenge eisen: het product dient voor meer dan 99 procent vrij te zijn van steentjes, stof, onkruidzaden en andere vreemde deeltjes.” De tarwe gaat na het scheiden als baktarwe naar bakkerijen. Veldbonen kunnen worden verwerkt in verschillende producten. De bonen zijn bijvoorbeeld geschikt als vlees- en zuivelvervangers, sauzen, sportvoeding, als conserven in blikken of zakken, maar het kan ook in broden worden verwerkt.
Het gebruik van de oogst van mengteelt in bakkerijen biedt op korte termijn de beste kansen, want zowel de tarwe als veldbonen kunnen hier worden ingezet. René van der Veer van bakkerij De Veldkeuken in Bunnik, vertelt over het gebruik van veldbonen in zijn broden: “Veldbonen zorgen ervoor dat het deeg beter vocht vasthoudt. Het brood krijgt meer volume en blijft langer vers.”
Volgens de bakker is er veel vraag naar deze broden. “Steeds meer mensen vragen naar koolhydraatarm brood. Brood op basis van veldbonen valt hier ook onder.”
Potentie in afzetmogelijkheden tarwe en veldbonen
Uit het onderzoek van De Buck bleek dat er voldoende potentie zit in de afzetmogelijkheden van de gemengde teelt van tarwe en veldbonen. Met name in bakkerijen kan het gebruik van deze producten goed worden ingezet.
Op dit moment liggen de uitdagingen van deze teelt in de uitbreiding van afzetkanalen en een eerlijke prijs krijgen voor telers. “Er zal waardering moeten komen voor dit soort eiwitrijke producten”, aldus De Buck. “In vervolgonderzoek zullen wij ons gaan focussen op de voedingswaarden en gezondheidsvoordelen van deze mengteelt, zodat dit nog interessanter wordt voor telers, verwerkers en consumenten.”
Tekst: Kim Sjoers
